ATENY: CO ZOBACZYSZ NA AKROPOLU?

Być w Atenach i nie zobaczyć Akropolu? To wręcz nie wypada. Zupełnie jakby być w Paryżu i nie zajrzeć do Luwru czy w Rzymie nie odwiedzić Koloseum i Forum Romanum. Akropol to symbol Aten, magnes przyciągający wszystkich do tego miasta, a także historia, którą warto sobie uświadomić, jednocześnie chłonąc ducha starożytności. I choć miejsce to ostatecznie nie znalazło się na liście "nowych cudów świata", to śmiało można je takim cudem nazwać. Dlatego dzisiaj zapraszamy Was na wspólny spacer po ateńskim Akropolu. Opowiemy Wam trochę o historii i przedstawimy najważniejsze zabytki. Gotowi? Zatem w drogę :)

Zanim o zabytkach, zanim o najważniejszych punktach na Akropolu, to choć na moment zatrzymajmy się przy jego historii. A ta jest przecież iście imponująca. W dodatku jeśli uświadomimy sobie, że stąpamy w zasadzie po tych samych kamieniach co wszyscy możni ówczesnego, starożytnego świata, to można wręcz usiąść z wrażenia. "Akropolis" to po grecku nic innego jak "górne miasto". I rzeczywiście - wzgórze to zdaje się jak gdyby wyrastać z wnętrza ateńskiego centrum - dokładnie na poziom 156 metrów n.p.m.. Liczy sobie 300 metrów długości i 175 szerokości. Natomiast początki jego zasiedlania sięgają roku 3500 p.n.e.!!! Czasy były różne, różne też budowle powstawały na jego szczycie. Po tych najdawniejszych nie ostał się nawet kurz, ale to, co możemy podziwiać po dziś dzień i tak przerasta wyobraźnię. Mamy tu do czynienia z tak zwanym Złotym Wiekiem Grecji, czyli V stuleciem p.n.e.. Budowle powstały pod kierunkiem ówczesnego władcy Aten - Peryklesa, a za ich stworzenie odpowiadał jeden z najsłynniejszych rzeźbiarzy - Fidiasz. Zadanie było proste - miały zadziwić świat swoim rozmachem, a dodatkowo przewyższać swoją wspaniałością te, które wcześniej zburzyli Persowie. Ze swych dzieł Fidiasz z pewnością mógłby być dumny, tym bardziej gdyby wiedział, że od 1987 Akropol będzie widniał na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Historia historią, ale teraz czas na główne danie, czyli najsłynniejsze zabytki Akropolu. 

1. PARTENON

Skoro Akropol jest symbolem Aten, to symbolem i najważniejszym miejscem na Akropolu jest rzecz jasna Partenon. To oczywiście potoczna nazwa, gdyż jest to tak naprawdę świątynia Ateny. Ta imponujących rozmiarów budowla uważana jest za jeden z najważniejszych zabytków na całym świecie, a także symbol starożytnej Grecji i Aten. Partenon stanął na zgliszczach wcześniejszej, niedokończonej, świątyni i został zaprojektowany przez Iktinosa oraz Kallikratesa. Sama budowa trwała zaledwie 9 lat!!! Choć jej wykańczanie i zdobienie zajęło kolejnych 6. Ostatecznie wszystkie prace zakończono w 432 p.n.e.. Wymiary Partenonu to dokładnie 69,5 metra na 31, z kolei wysokość  kolumn przekracza 10 metrów. Co oczywiste, choć w tamtych czasach wydaje się być nie do pomyślenia, świątynię wybudowano bez użycia jakichkolwiek dźwigów i tylko za pomocą ludzkich mięśni! W najważniejszej jej części stanął olbrzymich rozmiarów posąg Ateny Partenos - dzieło dłuta mistrza Fidiasza. Atena wykonana została ze złota i kości słoniowej, a jej wysokość liczyła aż 11 metrów! Partenon przez długi czas stanowił miejsce składania ofiar i hojnych darów wszystkim bóstwom. Świątynia została oficjalnie zamknięta w 426 roku, a posąg Ateny trafił wówczas do Konstantynopola. Następnie pełniła rolę kościoła Mądrości Bożej, rzymskokatolickiej katedry, a wreszcie za czasów panowania Turków przemianowano ją na meczet. Straszna historia wydarzyła się też w 1816 roku, kiedy to do British Museum trafiły skarby zrabowane ze świątyni. Odpowiadał za to brytyjski ambasador w Konstantynopolu Thomas Bruce - lord Elgin. Od wielu lat Grecja stara się o zwrot zawłaszczonych sobie w bestialski sposób dóbr, jednakże póki co bezskutecznie. Pomijając te wątki i będąc na Akropolu można po prostu stanąć przed Partenonem i poczuć ducha starożytności. Zamknąć oczy, nie dostrzegać otaczających nas tłumów i kontemplować. Rzadko się bowiem zdarza, by stać w miejscu, które jest kolebką starożytności, w miejscu które przeżyło tak wiele, w miejscu gdzie swoje kroki stawiali ludzie, o których czytało się mityczne opowieści.

2. PROPYLEJE

Monumentalne, imponujące i niezwykle okazałe. Takie właśnie są Propyleje, czyli "brama do Akropolu". Nazwa pochodzi od greckiego słowa "propylajon", oznaczającego przedsionek. Propyleje zostały zaprojektowane przez Mnesiklesa, a ich budowa sięga lat 437–432 p.n.e.. Co ciekawe, prawdopodobnie to tutaj po raz pierwszy w jednej budowli zastosowano kolumny doryckie i jońskie. Oprócz Partenonu to najbardziej zatłoczone miejsce na Akropolu ze względu na wąskie przejście. Nie przeszkadza to jednak w uruchomieniu wyobraźni, spojrzeniu w górę i docenieniu kunsztu starożytnych, którzy w pocie czoła wznosili ten gigantycznych rozmiarów obiekt. Dlaczego Propyleje są aż tak imponujące? Odpowiedź okazuje się bardzo prosta. Otóż chodzi o to, że stanowiły one granice pomiędzy światem świeckim, a sakralnym obszarem poświęconym bogom. Okazuje się ponadto, że "brama" ta nigdy w 100% nie została dokończona, ze względu na wybuch wojny peloponeskiej. Natomiast swoją funkcję Propyleje spełniały aż do IX stulecia, kiedy to ich północna część została wykorzystana jako siedziba biskupa Aten. Następnie zostały one przekształcone w pałac w stylu włoskim, a potem stacjonował tu turecki garnizon. W 1834 roku król Grecji Otton Bawarski nakazał wyburzyć wszelkie fragmenty budowli wzniesione po okresie antycznym i dzięki temu odsłonięto okazałą część wzniesioną w V wieku p.n.e..

3. ŚWIĄTYNIA ATENY NIKE

Choć swoimi rozmiarami zdecydowanie nie dorównuje Propylejom, to jednocześnie stanowi ich dopełnienie. Znajduje się po ich prawej stronie i jest niejako wysunięta do przodu. Została zbudowana w stylu jońskim w latach 427 - 424 p.n.e. według projektu Kallikratesa. Antyczne sanktuarium poświęcone jest Atenie Nike, czyli Atenie Zwycięskiej. Do tej postaci nawiązuje fryz biegnący przez cały budynek ukazujący Atenę w otoczeniu bogów i sceny walki z Persami. Jest to niejako hołd rzeźbiarski złożony bogini przynoszącej zwycięstwa Atenom. W przeszłości wewnątrz znajdował się jej posąg. Dzięki wielu pracom rekonstrukcyjnym, świątynia jest obecnie najlepiej zachowanym budynkiem na terenie całego Akropolu!

4. ERECHTEJON

To, że najbardziej monumentalną budowlą na Akropolu był Pantenon nie ulega żadnym wątpliwościom. Jednak w kwestii świętości równych sobie nie miał Erechtejon. Jego nazwa pochodzi od imienia mitycznego króla Aten Erechteusza, który ponoć poniósł tu śmierć porażony gromem Zeusa. Świątynia została zbudowana w latach 421-406 p.n.e., jako miejsce kultu Ateny Polias, Posejdona, Zeusa Hypatosa, króla Aten Erechteusza, Hefajstosa i herosa Butesa. Z uwagi na ukształtowanie terenu, wniesiono ją na kilku poziomach. Podziwiając Erechtejon zwróćcie uwagę na słynny Ganek Kor, zwany też niekiedy Gankiem Kariatyd. To nic innego jak portyk, który oparto na sześciu kolumnach w kształcie młodych dziewczyn, których nazwa pochodzi od niewolnic ze wsi Karyai. Przeznaczenia tego portyku nie odkryto do dzisiaj, choć niekiedy mówi się, że spełniał on rolę baldachimu nad grobem założyciela Aten - Kekropsa. Kolumny to jeden z najsłynniejszych symboli Akropolu! Jednakże obecne figury to kopie. Oryginały znajdują się w Muzeum Akropolu oraz w British Museum. Podobnie jak Propyleje, tak i Erechtejon spotkały różne koleje losu. Został on między innymi zamieniony na kościół chrześcijański pod wezwaniem Bogurodzicy, a następnie przez Turków przekształcony w harem. Przyznacie, że to dość osobliwe w przypadku tak świętego i czczonego przez starożytnych miejsca...

5. TEATR DIONIZOSA

Po tym pięknym obiekcie, na którym swoje sztuki wystawiali choćby tacy artyści jak Ajschylos, Arystofanes, Eurypides czy Sofokles zostało bardzo niewiele. A i tak jest to zasługa żmudnych prac archeologicznych z XVIII wieku. Ze względu na powyższe nazwiska mówi się, że Teatr Dionizosa to miejsce narodzin greckiej tragedii. Arena cechowała się doskonałą akustyką i mogła pomieścić nawet 17 000 osób. Jej patronem został Dionizos - bóg wina, natchnienia oraz płodności. Pierwsza budowla powstała w tym miejscu w połowie VI wieku p.n.e., natomiast obecna konstrukcja to zasługa Likurga i prac wykonanych w latach 342 - 326 p.n.e.. Zwykło się mówić, że ateński Teatr Dionizosa to pierwszy teatr na świecie i wzór dla innych greckich aren. Do czasów obecnych nie pozostało zbyt wiele, ale jak to zazwyczaj bywa wyobraźnia wchodzi na wyżyny swoich możliwości i pozwala dostrzec o wiele więcej niż widzimy w rzeczywistości. I jeszcze jedno - Teatr Dionizosa o wiele lepiej widoczny jest ze zbocza Akropolu, na prawo od Partenonu.

6. ODEON HERODA ATTYKA

Na początek wyjaśnijmy jedno pojęcie. Czym jest odeon? Otóż jest to miejsce służące do występów muzycznych, teatralnych i innych przedsięwzięć kulturalnych w starożytności. Znajdujący się dosłownie u stóp akropolskiego wzgórza Odeon Heroda Attyka został po części zrekonstruowany, gdyż jego protoplasta powstał w 161 roku za sprawą Heroda Attyka, który w ten sposób uczcił pamięć swojej ukochanej małżonki - Aspasii Regilli. Budowla jest jedną z bardziej charakterystycznych na Akropolu, a nawet kto wie, czy nie w całych Atenach. Od innych starożytnych teatrów różni się tym, że w latach swojej świetności był całkowicie zadaszony. Kilka słów o rozmiarach. Jego orchestra liczy sobie prawie 19 metrów średnicy i wyłożona została białym i czarnym marmurem, imitując w ten sposób motyw szachownicy. Gdyby nie liczne prace rekonstrukcyjne obiekt zapewne popadłby w ruinę. Tak się jednak nie stało i dzięki doskonałej, żeby nie powiedzieć fenomenalnej, akustyce służy dzisiaj jako miejsce, w którym odbywają się koncerty oraz festiwale muzyczne. Występowali tu choćby Patti Smith, Sting czy Nigel Kennedy!!!

Na koniec jeszcze kilka informacji praktycznych dotyczących zwiedzania Akropolu: 

• Wstęp: 20 € - bilet normalny, 10 € - bilet ulgowy (w sezonie zimowym bilety są o połowę tańsze - 10 i 5 €
• Istnieje możliwość kupienia biletu łączonego, który pozwala na zwiedzenie Akropolu oraz sześciu innych stanowisk archeologicznych. Jego cena zarówno zimą jak i latem jest identyczna - 30 €. Nie ma biletów ulgowych, natomiast jest on ważny przez 5 dni od momentu zakupu.
• Godziny otwarcia: od 1 kwietnia do 30 października Akropol jest dostępny od 8:00 do 19:00, natomiast w okresie zimowym - od 1 listopada do 31 marca w godzinach 8:00 - 17:00.
• Istnieje kilka dni w roku, kiedy Akropol dostępny jest za darmo! 6 marca - Dzień pamięci Meliny Mercouri, 18 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Zabytków, 18 maja - Międzynarodowy Dzień Muzeów, ostatni weekend września - Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, 28 października - Święto Narodowe oraz w pierwszą niedzielę miesiąca od 1 listopada do 31 marca.
• Uwaga na kieszonkowców! Dużo czytaliśmy na ten temat, choć sami nie byliśmy świadkami żadnej podejrzanej sytuacji. W każdym razie warto nie zabierać ze sobą żadnych kosztowności, a dodatkowo mieć oczy dookoła głowy! 

Akropol tak bardzo jest związany z Atenami, że naprawdę nie sposób go nie odwiedzić. I co więcej, to miejsce którego nie trzeba nikomu przedstawiać. Zresztą, to przecież najczęściej zwiedzany zabytek w stolicy Grecji. Obawiacie się tłumów? Zatem bądźcie tam chwilę po otwarciu kas lub na sam koniec dnia. Kto był na Akropolu ręka w górę? Wasze wrażenia, reakcje, odczucia? Dajcie znać koniecznie :)

Do zobaczenia!